آشنایی با گیاه جاوشیر؛ چقدر این گیاه شهدزا را می شناسید

گیاه جاوشیر یکی از انواع گیاهان شهدزا است که در ایران و در شهرهای مختلفی به صورت خودرو می روید. البته کشت گیاه جاوشیر نیز امکان پذیر بوده و به این دلیل که جاوشیر یک گیاه دارویی محسوب می شود، کشاورزان به کشت جاوشیر نیز روی آورده اند. عسل جاوشیر یکی از عسل های درمانی ایرانی است که در طب سنتی برای رفع بیماری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.قبل از آشنایی با عسل جاوشیر شاید بد نباشد نگاهی به خواص و ویژگی های گیاه جاوشیر که منشاء تولید این نوع عسل طبیعی و پرخاصیت است بیاندازیم. در مطلبی مجزا نیز به ویژگی های عسل جاوشیر پرداخته و خواص ان را نیز معرفی خواهیم کرد.

گیاه جاوشیر چیست؟ آشنایی با این گیاه دارویی و شهدزا
نام علمی این گیاه Prangos Ferulaceae است. جاوشیر در کتب طب سنتی به نام‌های جاشیر، جاوشیر، جواشیر، گاوشیر، کوشیر و جاوشی نیز به کار رفته و در زبان هندی گونه‌ای از این گیاه به نام جاوشی و جوواشور معروف است.جاوشیر گیاهی چند ساله است. بلندی ساقه این گیاه به حدود یک متر می‌رسد. ساقه گیاه جاوشیر استوانه‌ای شکل است. ساقه از تارهای سفید پنبه‌ای به رنگ خاکستری سفید پوشیده شده است. برگ های این گیاه سبز تیره، ساده، بیضوی، پهن، نامنظم، خشن و کناره‌های برگ دندانه‌دار است.

گل‌های این گیاه چتری مرکب، زرد رنگ و خوشبو است. زنبور عسل علاقه ویژه ای به این گل ها نشان می دهد و همین موضوع است که باعث می شود عسل جاوشیر به عنوان یک عسل تک گل جمع آوری شده و به فروش برسد.صمغ گیاه جاوشیر، در قسمت ریشه آن قرار دارد که با خراش دادن یا تیغ زدن، شیره‌ آن خارج می‌شود. این شیره در مجاورت با هوا کم کم حالت سفت به خود می‌گیرد. شیره به دست آمده از ریشه گیاه را جاوشیر می‌نامند. شیره جاوشیر را نیز می‌توان از ساقه آن تهیه نمود. اما از کیفیت پایین‌تری برخوردار است. رنگ سطح بیرونی این گیاه زعفرانی و یا قرمز تیره است و دارای طعم تند و گزنده و بوی نامطبوعی دارد.

نکاتی در مورد رویش و کاشت جاوشیر
این گیاه در اوایل بهار بعد از آب شدن برف‌ها، در ارتفاعات می‌روید. رویش این گیاه تا اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد ماه ادامه دارد. این گیاه در فصل تابستان، پائیز و زمستان به خواب می‌رود. جاوشیر از گونه‌های مهم مرتعی در فریدون شهر اصفهان به شمار می‌رود.

برای کاشت گیاه جاوشیر می‌توان بذر آن را مستقیم کاشت و یا ابتدا آن را نشا کرد و بعد از رشد، نهال آن را به زمین منتقل نمود. بهتر است کاشت به صورت نشا انجام شود. باید بذر را در خاک غنی با زهکشی خوب و در عمق یک سانتی‌متری بکارید. یکی از راه‌های غنی کردن خاک استفاده از کود دامی پوسیده است.

فاصله کاشت گیاه جاوشیر از یکدیگر باید حداقل 20 سانتی‌متر باشد. بعد از آنکه بذر کاشته شد خاک را مرطوب کنید و تا زمانی که گیاه رشد کند این کار را ادامه دهید. دمای مناسب برای جوانه بذر جاوشیر 18 تا 25 درجه سانتی‌گراد است. مدت زمان جوانه زنی بذر ‏ بین 8 تا 30 روز طول می‌کشد. ‏زمانی که گیاه 4 تا 5 برگ داد، می‌توانید نهال را به زمین یا گلدان بزرگتر انتقال دهید.

گیاه جاوشیر روزانه 6 تا 8 ساعت نیاز به نور مستقیم دارد. در دوره گلدهی باید به گیاه کود داده شود. اگر قصد کاشت جاوشیر در گلدان را دارید باید از خاک برگ، کوکوپیت، پیت ماس برای غنی کردن خاک آن استفاده نمایید. خاک این گیاه باید مرطوب باشد و هرگز آن را خیس نکنید؛ زیرا باعث پوسیدگی ریشه گیاه خواهد شد.

محل رویش گیاه جاوشیر در ایران
این گونه در دامنه‌های البرز و در نواحی جنوبی ایران می‌روید. همچنین جاوشیر در استان کهگیلویه و بویراحمد در کوه دنا به ‏وفور یافت می‌شود. در استان اصفهان نیز شهر فریدون شهر که از سردترین نقاط این استان کویری است، منبع جاوشیر و طبیعتا عسل جاوشیر است.

خواص گیاه جاوشیر را بشناسیم
طبق نظر حکمای طب سنتی طبع این گیاه بسیار گرم و خشک است. در نتیجه افرادی که طبع گرم دارند، بهتر است در مصرف گیاه جاوشیر دقت داشته باشند. با این حال اگر از این گیاه یا عسل جاوشیر برای درمان استفاده می شود، طبق نظر متخصص طب سنتی می توان از آن مصرف کرد.

نکته جالب توجه در مورد جاوشیر این است که از قسمت های مختلف این گیاه برای درمان های گوناگون در طب سنتی استفاده می شود. حتی از جاوشیر در تولید دارو نیز توسط شرکت های داروسازی استفاده می شود. با برخی از این خواص در ادامه آشنا می شویم:

*    صمغ این گیاه بادشکن و در کاهش گازهای روده موثر است. گرفتگی‌ها و انسداد مجاری را باز می‌کند.
*    صمغ این گیاه همچنین به تقویت اعصاب کمک کرده و برای درمان بیماری‌های سرد بلغمی مانند بیماری‌های اعصاب مفید است. همچنین برای درمان بیماری‌های دماغی مانند سردرد، فلج، صرع، صرع کودکان و رعشه حاصل از کسرت جماع و تکرر ادرار تاثیر فراوانی دارد.
*    از دیگر خواص صمغ جاوشیر افزایش بینایی، بازکننده قاعدگی، تسکین درد سیاتیک و درمان بیماری نقرس است.
*    دفع سنگ کلیه و سنگ مثانه از بهترین خواص این گیاه است. از گذشته در مناطقی که جاوشیر وجود داشته برای دفع سنگ کلیه از این گیاه به صورت های مختلفی استفاده می شده است.
*    در صورتی که دچار شکستگی و کوفتگی شدید صمغ این گیاه را به صورت ضماد درآورده و روی محل آسیب دیده بمالید.
*    مخلوط گیاه جاوشیر با سرکه در درمان طحال موثر است. حتی مالیدن آن در محلی که ملتحب شده تاثیر فراوانی دارد.
*    هنگامی که دچار عطش شدید و با نوشیدن آب در فواصل کم باز هم احساس کردید که نیاز به آب دارید، یکی از بهترین درمان ها برای رفع عطش آن است که پنج گرم از این گیاه را خرد کرده و میل نمایید، از نتیجه آن شگفت زده خواهید شد.
*    یکی از مهمترین خواص صمغ گیاه جاوشیر درمان یرقان یا زردی است. زیرا اجازه نمی‌دهد کلسترول در صفرا جمع شود و تبدیل به سنگ صفرا گردد. با مصرف این ماده دارویی بیلی‌روبین خون در حالت نرمال باقی می‌ماند و از به وجود آمدن یرقان جلوگیری می‌کند.
*    صمغ این گیاه برای افرادی که دارای ناراحتی کلیوی هستند موثر است. زیرا  ادرار آور بوده و باعث خارج شدن سموم از بدن می‌شود.
*    صمغ گیاه جاوشیر همچنین به درمان نفخ رحم کمک می‌کند.
*    برگ گیاه را بکوبید، عصاره‌ای که از آن به دست می‌آید را روی دندان گذاشته تا درد تسکین یابد.
*    در گیاه جاوشیر اسانسی وجود دارد که در صنعت عطرسازی از آن استفاده می‌شود.‏ از عصاره ریشه این گیاه در تولیدات صنعتی مانند تهیه مواد آرایشی نیز استفاده می‌شود و حتی در تهیه مسکن نیز کاربرد دارد.

موارد منع مصرف گیاه جاوشیر
مصرف تخم گیاه جاوشیر برای خانم‌های باردار ممنوع است و در صورتی که خودسرانه ‏مصرف شود به سقط جنین منجر خواهد شد.‏به دلیل اینکه این گیاه سمی است میزان مصرف، زمان مصرف و دوره درمان آن باید زیر نظر پزشک انجام شود. این گیاه را با گیاه مرزن جوش مصرف می‌کنند زیرا مرزن جوش عوارضی را که جاوشیر دارد یا کاهش می‌دهد و یا به طور کل خنثی می‌کند.